W roku 2026 przedsiębiorcy oraz osoby prowadzące działalność gospodarczą w Polsce będą musieli przygotować się na znaczny wzrost składek na ubezpieczenia społeczne – zarówno tych „społecznych” (emerytalnej, rentowej, chorobowej, wypadkowej) jak i zdrowotnej. Najważniejsze zmiany, przyczyny oraz konsekwencje tego stanu rzeczy.
Na czym polegają zmiany?
- Podstawą wymiaru składek społecznych dla przedsiębiorców jest kwota stanowiąca 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej. Na rok 2026 przeciętne wynagrodzenie przewidziane jest na poziomie ok. 9 420 zł. W efekcie podstawa wymiaru wyniosłaby ok. 5 652 zł (9 420 × 60 %)
- W rezultacie miesięczne składki społeczne (emerytalna, rentowa, chorobowa, wypadkowa, Fundusz Pracy) dla „pełnego ZUS-u” (bez składki zdrowotnej) w 2026 r. prognozowane są na poziomie ok. 1 926,76 zł miesięcznie.
- Składka zdrowotna dla przedsiębiorców także wzrośnie — minimalna miesięczna składka zdrowotna szacowana jest na 432,54 zł dla roku 2026.
- Łącznie oznacza to, że przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą i płacący „pełny” ZUS może w 2026 roku zapłacić ponad 2 359 zł miesięcznie za składki (społeczne + zdrowotna) w wariancie minimalnym.
- Wzrost procentowy: składki społeczne wzrosną o ok. 8,6% względem roku 2025. Składka zdrowotna może wzrosnąć nawet o 37% w stosunku do stanu z 2025 r.
Dlaczego dochodzi do podwyżek?
- Głównym mechanizmem jest powiązanie wysokości składek z przeciętnym wynagrodzeniem oraz minimalnym wynagrodzeniem w gospodarce – im wyższe te wskaźniki, tym wyższa podstawa wymiaru składek.
- W przypadku składki zdrowotnej – wygasa lub została zaniechana ulga, na podstawie której w 2025 r. składka była liczona od 75% minimalnego wynagrodzenia. W 2026 będzie liczona od 100% minimalnego wynagrodzenia, co podnosi jej poziom dla przedsiębiorców.
- Wskazuje się też na działania legislacyjne (lub ich brak): nie przedłużono ulg w ustawie, które mogłyby ograniczyć wzrost tej składki zdrowotnej.
Kogo i w jakim stopniu dotyczy zmiana?
- Zmiany przede wszystkim uderzają w przedsiębiorców opłacających składki społeczne i zdrowotne (np. osoby prowadzące działalność gospodarczą, samozatrudnieni).
- Przykłady: dla tzw. „dużego ZUS-u” składki społeczne wzrosną z ok. 1 773,96 zł (w 2025 r.) do ok. 1 926,76 zł (w 2026 r.) miesięcznie – czyli wzrost o ok. 152,80 zł miesięcznie.
- W skali roku to wzrost obciążenia o ponad 1 800 zł tylko ze składek społecznych.
- Dla preferencyjnych stawek (np. nowo rozpoczęte firmy) również przewidziane są podwyżki – choć mniejsze w częściach społecznych, to składka zdrowotna także „odskoczy”.
Jakie są konsekwencje?
- Finansowe obciążenie dla przedsiębiorców: Wyższe miesięczne koszty prowadzenia działalności – mniej pieniędzy „na wynagrodzenie, inwestycje, rozwój”.
- Wpływ na opłacalność: Zwłaszcza w małych i mikro firmach wzrost składek może wpłynąć na decyzję o utrzymaniu działalności albo ograniczeniu kosztów w innych obszarach.
- Zachęta lub przymus do optymalizacji: Przedsiębiorcy mogą szukać sposobów (legalnych) na ograniczenie obciążeń – np. poprzez formę opodatkowania, zawieszenie działalności, albo inne rozwiązania podatkowo-składkowe.
- Presja na pracowników i ceny: Potencjalnie wyższe koszty pracy lub usług, jeśli przedsiębiorcy przerzucą część obciążeń na klientów.
- Wpływ na rynek pracy: Większe składki mogą zniechęcać do zakładania własnej działalności lub utrzymywania jej w skali opłacalnej – co może wpływać na strukturę zatrudnienia i samozatrudnienie.
Co warto zrobić?
- Przedsiębiorcy powinni wcześniej budżetować wyższe koszty składek – uwzględnić je w planach finansowych na rok 2026.
- Warto przeanalizować formę opodatkowania i składania deklaracji, ponieważ różne formy (skala, podatek liniowy, ryczałt) mają różne konsekwencje dla składki zdrowotnej.
- Można rozważyć koszty i korzyści prowadzenia działalności gospodarczej w danych warunkach – czy przy obecnym poziomie przychodów/faktur nadal się to opłaca.
- Śledzić ewentualne zmiany legislacyjne – choć obecnie nie ma sygnałów, aby ulgi zostały przedłużone, nadal sytuacja może się zmieniać.
- Rozważyć wsparcie doradcze – księgowi, doradcy podatkowi mogą pomóc w optymalizacji kosztów związanych z objęciem składkami.